Ayasofya Camii Açılışı ve Oluşabilecek Olası Akustik Sorunlar

Ayasofya camii ne dair ;

Öncelikle Ayasofya caminin tekrardan iade-i itibarla müzeden camiye dönüştürülmesi tüm islam alemine hayırlı uğurlu olur inşallah;

Tüm dünyada hem Hristiyanlar için hem Müslümanlar için çok ehemmiyet kesbeden bu mekanın tarihçesinden biraz bahsedip sonrasında biz akustikciler için ehemmiyetli olan mimari özelliklerinden bahsetmekte fayda var ;

Ayasofya'nın bir kilise olarak 15 Ekim 360 tarihinde yapılmış olduğu söylenir. Bir ayaklanma sırasında 20 Haziran 404'de yakılmış ve 416 yılında ibadete açılmıştır. Yine bir ayaklanma sonucu 532 tarihinde yeniden yakılmış ve aynı yılın 23 Şubatında İmparator Justinyen tarafından Kudüste Hz. Süleymanın yaptırdığı mabetten daha büyük ve daha süslü olmasını düşünerek yaptırmaya başlamış ve yapı 27 Ocak 537'de bitirilerek bir törenle ibadete açılmıştır.

Daha birçok tamirler ve değişikliklerler 29 Mayıs 1453 yılına gelen Ayasofya, bu tarihte cami haline getirildi. Güneşin doğduğu tarafa bakan absid (Mihrap) Kâbe'ye döndürülerek yeni bir mihrap yapıldı. Muhtemelen batı tarafında ve kubbenin kenarında bulunan kubbeciklerden birinin üst kısmı delinerek buraya tahta bir minare oturtuldu.

Tarihi bir çok işgale mağruz kalıp , tek bir fetihle şerefgah olan Ayasofya ,bir çok kez yıkılıp tekrardan yapılmıştır,şuanda gördüğümüz ve muhatap olduğumuz Ayasofya tarih kitaplarında aynı zamanda 3. Ayasofya olarak da geçmeketedir.

Mimari özelliği noktasında döneminin en görkemli yapısı olarak kabul edilir;özellikle devasa kubbesi yapının en dikkat çeken özelliğidir.

Ayasofya'nın bu günkü yazıları, Kazasker Mustafa İzzet Efendinindir. 7,50 metre çapında dairevi çerçeveler içinde bulunan bu yazılar gereğinden fazla büyük görünmekle birlikte çok değerlidir.

Ayasofya içinde kullanılan malzemeler Doğu Roma nın bir çok antik şehrinden getirilen antik parçalarla oluşturulmuştur.Sütunları şimdiki afyon izmir olarak bildiğimiz şehirlerden özellikle getirtilip yapı içerisinde kullanılmıştır.

Mermerlerin beyazları dünyaca ünlü olan şimdi ottoman marble olara bilinen beyaz Marmara mermerinden ,damarlı  pembe mermerler afyondan ,sarıları cezayirden ,kırmızıları ise çeşitli mabetlerden sökülerek yapı içinde kullanılmıştır.

Gelelim biz akustikçiler için işin ehemmiyet kesbeden kısmına Ayasofya camiinin mimari yapısına;

Ayasofya tek kubbeli bir basilikadır. Bir orta şahın ikiyan şahın bir mihrap ile birer iç ve dış son cemaat mahallinden meydana gelir. Binanın mihraptan impa­rator kapısına kadar uzunluğu 79,29 metredir. Bunlara iç ve dış son cemaat mahalleri eklenecek olursa 100 metreye yaklaşır.

        Kubbe yüksekliği 55,6 metre ve çapı 67,70 metredir. Kubbe kasnağı 4 pandantif vasıtasıyla dörtgene çevrilir ve 4 büyük kemer vasıtasıyla 24,30 metre yüksekliğinde olan 4 asıl ayağa dayanır.

İçi tamamen mermerlerle kaplanmış devasa bir kubbesi olan devasa bir yapı Ayasofya camii;biz cami ses sistemi ve  cami akustiğiyle uğraşanlar için tam bir sınav yeri ;gerek kubbeden dönen sesin kontrol altına alınması gerek yapının içindeki mermerlerin sesi kaydırması anlaşılır bir ses almayı tam bir paradoks haline getiriyor.

Ayasofya Cami ses sistemlerinde kullanılması gereken malzemelerin en başında kesinlikle yalıtım malzemeleri geliyor.Eğer cami bir tadilata girecekse cami içindeki akustiğe dair bir camii ses sistemcisiyle kesinlikle çalışılması gerekiliyor.

Ayasofya içindeki gerekli akustik hesaplamalar ve ölçümlerle çınlama süresi,stereo ses bölgesi,hacim akustiği gibi veriler elde edildikten sonra ilk yapılacak hamle kesinlikle Ayasofya içinde uygun yerlere yerleştirelecek akustik paneller olmalıdır.

2008 yılında Kahraman Maraş Abdülhamithan camiindeki çalışmamızda 3000 metre kare üzerine dört fil ayağıyla yükselen bir kubbeyle muhatap kaldığımız için akustik panel kullanmak zorunda kalmıştık;cami kubbesinin kedi yürüme yollarına döşediğim yumurta oluklu akustik panellerle kubbedeki dönmeyi bir nebzede olsa söndürmeyi başarmıştık.

Ayasofya camiindede kesinlikle bu tarz bir uygulamaya gidilmesi lazım ;ayriyetten cami hoparlörleri kullanılan klasik kağıt hoparlör manteletesinden farklı olmalıdır klasik kağıt hoparlörlerin oluşturduğu uğultunun Ayasofya caminde çok kontrol altına alınabileceğini düşünmemekteyim

Şekilde de görüldüğü standart konveksiyonel hoparlörlerdeki dağılım Ayasofya camii gibi bir kubbede ciddi feedbacklere ve uğultuları sebep olacaktır.

Bu sebeple cami ses sistemlerinde Talha Elektronik olarak özel projelerimiz için transdüser hoparlör kullanmaktayız.

Ayasofya camii ses sistemleri içinde kesinlikle restorasyon öncesi bir akustik planlamayla berbaer çalışılıp yıllardır özlemi duyulan camiide kaliteli bir ses yakalanması öncelikli hedefler arasında olmalıdır.

                                                                                                                                   Talha HANÇER